Zondag 10 maart: Via Motown naar Neverland

Afgelopen vrijdag werd ‘Leaving Neverland’ door de VPRO uitgezonden. Centraal thema van de vier uur durende HBO-documentaire: het vermeende seksuele misbruik door Michael Jackson van twee minderjarige jongens (Wade Robson en James Safechuck). Het heftige en gedetailleerde verhaal van Robson en Safechuck schetst een duister beeld van de grootste popster allertijden.

Dat Jackson een vreemde kostganger was die regelmatig jonge jongens om zich heen had, was al bekend. Toch kost het de nodige moeite te moeten erkennen dat de zanger van geniale nummers als ‘Wanna Be Startin’ Somethin’ mogelijk – keihard bewijs ontbreekt, Jackson is eerder in soortgelijke gevallen vrijgesproken en de documentaire vertelt slechts één kant van het verhaal – een monster was. Jarenlang kon het opmerkelijke gedrag van Jackson immers nog worden weggewuifd door te wijzen op het feit dat het muzikale wonderkind zijn eigen jeugd had moeten missen.

Als eind jaren ’60 de gouden jaren van het legendarische platenlabel Motown uit Detroit ten einde lopen, weet oprichter Berry Gordy Jr. nog een flinke buit binnen te halen wanneer hij door een van zijn medewerkers wordt getipt over een getalenteerde groep die uit kinderen bestaat. De vijf jongens komen allemaal uit dezelfde familie: de Jacksons.

Om zijn zonen te behoeden voor het gewelddadige leven van de gangs in thuisstad Gary (Indiana), heeft de strenge Joe Jackson hen van jongs af aan klaargestoomd voor een carrière in de muziekindustrie. De jongens moeten elke dag urenlang oefenen en vooral de jongste telg, Michael, krijgt het zwaar te verduren.

Wanneer de groep auditie voor Motown doet, realiseert Gordy zich dat hij goud in handen heeft. De tienjarige Michael maakt als James Brown een verpletterende indruk op de platenbaas. ‘This little kid had an incredible knowingness about him, that really made me take notice,’ herinnert Gordy zich later. ‘He sang his songs with such feeling, inspiration and pain – like he had experienced everything he was singing about.’ Het vastleggen van The Jackson 5 betekent het laatste wapenfeit voor Motown in Detroit.

Het enorme succes van Motown geeft Detroit in de jaren ’60 nieuw elan. Dat het label de Motor City ooit de rug zou kunnen toekeren, is iets waar men liever niet bij stilstaat. ‘People try to get us to move away, to take on New York or Hollywood or one of those places,’ zegt Esther Gordy, zus van Berry, in 1966. ‘But Berry is crazy about this town. Whenever he has to leave, he always complains. He counts the days until he can get back.’ Gordy koopt rond die tijd wel een huis in Hollywood waar hij – omringd door sterren – geniet van de zon, exclusieve feesten bezoekt en zo nu en dan een balletje golf slaat.

Het luxe leven van de platenbaas in LA staat mijlenver af van het ‘opgestroopte mouwen’-imago van Detroit. Gordy is al snel van mening dat de meest succesvolle platenmaatschappij van het land niet in een uithoek gevestigd kan blijven. Het duurt dan ook niet lang voordat Motown wordt geleid vanuit een wolkenkrabber aan Sunset Boulevard. De activiteiten in de Motor City worden aan het eind van de jaren zestig afgebouwd, en een groot deel van de familie Gordy plus een flink aantal artiesten nemen de wijk naar de westkust.

Als de verhuizing begin jaren 70 later is afgerond, laat Motown een terneergeslagen Detroit achter. Het vertrek van het label betekent – zo kort na de onlusten van 1967, de voortgaande uittocht van de witte bevolking en de explosief toegenomen criminaliteit – de zoveelste opdoffer die de stad te verwerken krijgt. Jaren later zal Gordy erkennen dat de verhuizing een keerpunt voor Motown markeerde: ‘I would say moving to Los Angeles was the beginning of the end.’

In het begin lijkt er echter nog geen vuiltje aan de lucht. Gordy haalt de Jackson 5 naar Californië om ze voor te bereiden op het grote werk en na een jaar hard zwoegen onder de hoede van de platenbaas en het door hem geleide productieteam ‘The Corporation’, voldoen de broers in 1970 aan de hoge eisen van Motown. De eerste vier liedjes die de groep vervolgens uitbrengt – ‘I Want you Back’ (600.000 verkochte exemplaren), ‘ABC’ (meer dan 2 miljoen verkochte exemplaren), ‘The Love You Save’ (iets minder dan 2 miljoen verkochte exemplaren) en ‘I’ll Be There’ (3,1 miljoen verkochte exemplaren) – belanden allemaal op nummer één in de poplijsten. De vijfde single, ‘Never Can Say Goodbye’, strandt op de tweede plek. Jacksonmania overspoelt het land en leadzanger Michael wordt door Diana Ross, zangeres van The Supremes die recentelijk een solocarrière is begonnen, onder haar vleugels genomen.

Enige tijd later verzuurt de relatie tussen de familie Jackson en Gordy. De karige verkoopcijfers van latere albums van de broers worden door vader Joe toegeschreven aan de gebrekkige promotie door Motown. Verder vindt hij dat het label te hoge kosten aan de groep doorrekent en de auteursrechten afroomt. De onvermijdelijke breuk volgt in 1975 als CBS The Jackson 5 een aantrekkelijk voorstel doet. Met lede ogen ziet Gordy de zestienjarige superster Michael en zijn broers vertrekken. Enkele jaren later zal Michael Jackson met zijn album ‘Thriller’ alle verkooprecords uit de muziekgeschiedenis breken.

In 1983 wordt het 25-jarig bestaan van Motown op grootse wijze gevierd. 47 miljoen Amerikanen genieten via de tv mee van optredens van onder meer Diana Ross and the Supremes, Smokey and the Miracles, Martha Reeves, Mary Wells, The Jackson 5, The Temptations, The Four Tops, Marvin Gaye en Lionel Richie. Absoluut hoogtepunt van de avond vormt het solo-optreden van Michael Jackson. Tijdens het nummer ‘Billie Jean’ voert Jackson een verbluffend nieuwe danstechniek uit: de Moonwalk. ‘It was the most incredible performace I’d ever seen,’ aldus Gordy jaren later.

De hoed en handschoenen die Michael Jackson in 1983 aan had tijdens de viering van het 25-jarig bestaan van Motown worden nog altijd tentoongesteld in het Motown Museum in Detroit. En vorige zomer waren er nog plannen een straat in het theaterdistrict van de stad om te dopen tot Michael Jackson Avenue. Na onenigheid met de resterende Jackson-broers werd het plan echter in de ijskast gezet. De kans dat het er nu ooit nog van komt, lijkt na ‘Leaving Neverland’ nul. De documentaire heeft de nalatenschap van de ‘King of Pop’ verwoest. Voor veel mensen zullen de geweldige songs van het jongetje uit Gary (Indiana) die, via Detroit, zijn weg vond naar Neverland, nooit meer zo als vroeger klinken.